یک شرکت یا یک سازمان باید بتواند از تمامی منابع خود استفاده بهینه داشته باشد. اما این استفاده بهینه با چه نوع استراتژی قابل انجام است؟ یعنی ما باید از چه روش یا از چه کسانی استفاده کرده یا کمک بگیریم تا بتوانیم به اهداف مادی و معنوی خود در کسب و کارمان برسیم؟
برای رسیدن به خواستههای خود به عنوان یک تولید کننده یا یک شرکتی که خدمات اساسی ارائه میدهد، نیازمند برنامهریزی هستیم. برنامهای که به ما کمک کند تا از منابع مالی یا غیر مالی خود استفاده بهینه داشته باشیم.
اما سوال اینجاست که برای رسیدن به این اهداف باید چگونه برنامهریزی کنیم و از چه کسانی کمک بگیریم تا بتوانند در این مسیر با اجرای یک برنامه مدون و منظم از هدر رفتن سرمایه انسانی و ایجاد هزینههای اضافی جلوگیری کنند.
مهندسی صنایع جزو مشاغلی است که مدیریت و مهندسی را توامان با هم انجام میدهد. در واقع مهندسی صنایع میتواند در زمینههای کاری متعددی از جمله موارد زیر نقش مستقیم داشته باشد:
- مدیریت تولید
- سیستمهای تولید
- مهندسی مالی
- مهندسی کیفیت
- مدیریت مهندسی
- مهندسی سیستم اطلاعات
- مدیریت پروژه
در ادامه به هر یک از نقشهای مذکور اشاره میکنیم و کاربرد هر یک را در هر مرحله جهت تحقق اهداف توضیح خواهیم داد. اما قبل از ان بهتر است دقیقا بدانیم که مهندسی صنایع چیست؟ با رزومه فارسی همراه باشید.
مهندسی صنایع چیست؟
مهندسی صنایع جزو مشاغلی است که برای پیشرفت همه شرکتها و سازمانها مورد نیاز است. این رشته مهندسی نقشههایی را طراحی میکند تا فرآیند تولید را نه تنها بهبود دهد؛ بلکه در جهت ارتقا آن سهم موثری داشته باشد.
مهندسی صنایع با طراحی دستگاهها و ابزارهای کارآمد سعی دارد تولید و میزان تولید را بهینه و به صرفهتر کند یعنی میزان هزینههای اضافی و ناکارآمد را کاهش داده و با به کارگیری نیروی انسانی، هزینههای برآورد شده را با رعایت اصول استاندارد به نتیجه قطعی و به صرفه برساند.
1- شغل مهندسی صنایع و مدیریت تولید
وقتی قدم در مسیر تولید میگذارید، فرقی نمیکند در چه زمینهای فعالیت میکنید، مهم این است که بتوانید در بازارهای بینالمللی و جهانی حرفی برای گفتن داشته باشید و محصول شما یا خدمات ارائه شده، نتیجه موفقیتآمیزی را کسب کرده باشد.
برای رسیدن به مدیریت تولید، این مهندسی صنایع است که در جهت طراحی راههای موثر برای تولید بهینه، نقش مهمی را ایفا میکنند.
2- شغل مهندسی صنایع و سیستمهای تولید
باید برآورد کرد که سیستمهای تولیدی چگونه طراحی و البته کنترل میشوند که با به کار گرفتن انرژی بهینه بتوانند در مرحله توزیع و پخش، بهترین در نوع خود باشند.
3- شغل مهندس صنایع و مهندسی مالی
مهندسی مالی یکی از اساسیترین بخشهای راهاندازی یک شرکت و یا یک سازمان است که با مدیریت بخش مالی و پولی همراه است.
چه مقدار هزینه مالی برای قسمتهای متعدد در نظر گرفته شده است که بتوان با برنامهریزی و هدفگذاری به نتیجه نهایی دست یافت؟ این موضوع به خصوص برای مواقعی که اوضاع بازار به لحاظ اقتصادی دچار رکود میباشد؛ نقش پر رنگتری را ایفا میکند.
در واقع مهندسی مالی که یکی از زمینههای کاری مهندسی صنایع است، مشکلاتی از این قبیل را کاهش میدهد تا ضرر و زیان مالی تا جای ممکن کاهش یافته و سودِ به موقع و موثر را جایگزین کند.
4- شغل مهندسی صنایع و مهندسی کیفیت
یکی از گرایشات شغل مهندسی صنایع، مهندسی کیفیت میباشد. در دنیای کنونی که تکنولوژی روز به روز در حال پیشرفت است و نمیتوان از پیشرفت و کارکرد صنایع و خدمات موجود در بازار طی سالهای آینده به صورت قطعی اطلاع داشت؛ نیازمند مهندسی کیفیت هستیم تا با مدیریت ابزارهای کمی و کیفی بازار، تولید و کیفیت را مدیریت کند.
باید اعتراف کرد که کاربران در بازار امروزی بسیار باهوشتر از گذشته هستند و در این میان محصولاتی میتوانند نظر آنها را جلب کنند که کارایی موثر را برای آنها داشته باشند. بنابراین نیازمند کیفیت لازم هستیم که با وجود مهندسی صنایع امکانپذیر است.
5- شغل مهندسی صنایع و مدیریت مهندسی
پیشرفت مدیریت مهندسی یکی دیگر از موفقیتهای رشته مهندسی صنایع در سالهای اخیر است. مدیریت مهندسی در سه سطح کاملا متفاوت نقش خود را به وضوح نشان میدهد.
- سطح ملی
- سطح صنعت
- سطح فردی
در سطح ملی با پیشرفتهای تکنولوژیکی و به طبع آن با رهبری تکنولوژی مواجه هستیم، که بتواند میزان بهرهوری محصولات و خدمات را در رقابتی بینالمللی فراهم کند.
در سطح صنعت وجود تصمیمات مهندسی با مدیریت صحیح کاملا مشهود است که در نبود این قبیل تصمیمات، پروژه با کمبود مواد اولیه و کاهش بهرهوری در صنعت مواجه خواهد شد.
در سطح فردی باید اذعان داشت که با وجود مهارتهای فردی مهندسان در تمامی رشتهها و گرایشها و موفقیتهای فنی، باز هم در زمینه مسئولیتهای حیطه مدیریتی با محدودیتهای کنترل مواجه خواهند شد که وجود مهندسی صنایع برای پر کردن این کمبودها ضروری است.
6- شغل مهندسی صنایع و مهندسی سیستم اطلاعات
مهندسی سیستم اطلاعات مختص کسانی است که مدیریت را همراه با مهارتهای متعدد مهندسی چون برنامهنویسی، سیستمهای اطلاعاتی و انواع نرمافزارهای مهندسی، مدیریت میکنند و میتوانند تولید و تجارت را با طراحی سیستمهای اطلاعاتی کنترل کنند.
7- شغل مهندسی صنایع و مدیریت پروژه
مدیریت پروژه شاید از مهمترین زمینههای شغل مهندسی صنایع باشد که با کنترل پروژه، سه سطح مختلف چون زمان، کیفیت و هزینه پروژه را مدیریت میکند تا به تعادل اقتصادی برسد.
یعنی با طراحی یک برنامه مشخص و انعطافپذیر، کنترل بخشهای مختلف پروژه را در دست میگیرد تا میزان هزینههای اضافی یا هنگفت را کاهش داده و با طراحی به صرفهترین و اقتصادیترین فعالیتهای موجود، بتواند پروژه را به هدف اصلی خود نزدیکتر کند.
مهارتهای اصلی مهندسی صنایع
مهندس صنایع به عنوان کسی که قرار است یک پروژه کاری را تجزیه و تحلیل کنند، باید علاوه بر دانش نظری به مهارتهای عملی هم واقف باشد.
مثلا برای تولید محصول یک شرکت باید ابتدا اهداف و نیازمندیهای کاربران نسبت به محصول برآورد شود یعنی بازار کالای مربوطه را آنالیز کند تا طراحیهای بعدی در مورد محصول از جمله میزان هزینه، کیفیت محصول و مقدار زمان مورد نیاز به درستی محاسبه شود.
همه این مراحل نامبرده نیاز به برنامهریزی دارند که مهندس صنایع این کار را انجام میدهد.
مهارتهای یک مهندس صنایع عبارتاند از:
- داشتن تفکر انتقادی
- ریاضیات، جهت تجزیه و تحلیل
- مهارتهای روابط بین فردی
- تحقیق برای برآورد درست هزینه، زمان و کیفیت
- داشتن توانایی مدیریت
- روحیه کار تیمی
- مدیریت زمان
- تسلط به زبان انگلیسی و یا زبانهای دیگر
- توان علمی در ریاضی، فیزیک و آمار
- قدرت حل مسئله یا مسائل
- مهارت کامل بر نرمافزارهای تخصصی
* در حوزه نرمافزارهای تخصصی نزدیک به بیست نرمافزار اساسی وجود دارد که یک مهندس صنایع، باید بر مهمترین آنها اشراف کامل داشته باشد.
دروس دانشگاهی مهندسی صنایع و نیاز بازار
دروس دانشگاهی مهندسی صنایع به گونهای طراحی شدهاند که افراد، علاوه بر فراگیری این رشته، به خوبی میتوانند در زندگی اجتماعی خود ارتباط و تعامل برقرار کنند و این موضوع جهت تشخیص درست نیاز بازار و کاربران، امری اساسی و حیاتی است.
چرا که دقیقا از همین ناحیه یعنی ارتباط با کاربر است که میتواند تمامی طراحیهای مرتبط با مهندسی سیستمها و برنامهریزیهای مدون زمانی و هزینه را انجام دهد.
علاوه بر این، مهندسی صنایع، مدیریت امور مالی را در بین دروس دانشگاهی خود میگذراند، بنابراین با مفاهیم مالی و اقتصادی آشنایی کامل پیدا میکند، بنابراین فرد میتواند رشد سرمایهگذاری را پیشبینی کرده و اگر این دروس را با موفقیت سپری کرده باشد، هزینههای قابل پیشبینی را برآورد کند؛ یعنی میتواند از اعمال هزینههای هنگفت و شکست در سرمایهگذاری تا حد قابل پیشبینی پیشگیری کند.
برخی از دروس دانشگاهی رشته مهندسی صنایع عبارتاند از:
- برنامهریزی جهت تولید و مراحل عملیات تولید
- مدیریت جهت تولید بهینه و بهرهبرداری در عرصه بینالمللی
- پیگیری و رسیدگی به مواد اولیه
- برنامهریزی لجستیک و عملیات
تحصیلات لازم و مرتبط با مهندسی صنایع
دانشجویان رشته مهندسی صنایع در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا فارغالتحصیل میشوند. در کنار دانش اصلی، دورههای تخصصی متعددی برای کسب دانش و بالا بردن مهارت کافی جهت کار با نرمافزارها در موسسات آموزش عالی و دانشگاههای مربوطه برگزار میشود و دانشجویان با کمک این دورهها میتوانند دانش و مهارت خود را همزمان با هم بالا ببرند.
بهترین دانشگاههای ایران جهت تحصیل مهندسی صنایع عبارتاند از:
- دانشگاه صنعتی شریف
- دانشگاه امیرکبیر
- دانشگاه صنعتی اصفهان
- دانشگاه علم و صنعت
آینده شغل مهندسی صنایع
همانطور که در طول مقاله ذکر شد در بیشتر کارخانهها، شرکتها، سازمانها و سایر ارگانهای خصوصی و دولتی، رشته مهندسی صنایع مورد کاربرد است و شاید بتوان گفت جزو مشاغل ضروری بسیاری از مراکز تولیدی و خدماتی است که به شدت نیاز به دانش و مهارتهای لازم جهت برآورد نیاز بازار، مصرف کاربران و رسیدن به سود و سرمایه دارند. و البته بازار کنونی که غیر قابل پیشبینی است و ممکن است با یک سهلانگاری، کلی از سرمایه اولیه از دست برود. بنابراین به دلیل گستردگی و تنوع حوزههای کاری، مهندسان صنایع در بیشتر بخشهای خصوصی و دولتی میتوانند کار کنند.
برخی از مشاغل مورد نیاز رشته مهندسی صنایع عبارتند از:
- خدمات مشاورهای
- بانکداری
- شرکتهای هواپیمایی
- کشتیرانی
- بیمارستانها
- کارخانجات
- خدمات شهری و شهرسازی
- کشت و صنعت
- استادیوم ورزشی
برنامهریزی جهت هدایت یک تیم برای به کارگیری بهینه نیروی انسانی و مالی نیازمند یک برنامهریزی مدون است تا به هدف نهایی برسد که شغل مهندسی صنایع برای رسیدن به این هدف بهترین گزینه است.
