مدیریت کسب و کار یا MBA در واقع معادل کارشناسی ارشد مدیریت بازاریابی و تجارت می‌باشد که شامل یک دوره عمومی از مجموعه دروس مهم پرکاربرد است. دوره کسب و کار (MBA) برای تمامی رشته‌های تحصیلی جهت مدیریت بهتر کار به لحاظ امور مالی، حسابداری، رهبری، بازاریابی و البته مدیریت روابط عمومی برنامه‌ریزی شده است.
این دوره محدودیت سنی ندارد و برای رشد و ارتقا شغلی بسیار موثر است. اما در این مقاله از سایت رزومه فارسی قصد داریم بیشتر در مورد مدیریت کسب و کار MBA توضیح دهی؛ اینکه:
- مدیریت کسب و کار (MBA) چیست؟
- کدام گرایش این رشته بهتر است؟
- چقدر زمان برای اتمام آن نیاز است؟
- آینده شغلی و میزان حقوق آن چقدر است؟
تاریخچه مدیریت کسب و کار MBA
ظهور رشته MBA در قرن نوزدهم میلادی رخ داد که انقلاب صنعتی در اروپا شکل یافته بود و کارخانه‌ها و سایر شرکت‌های تولیدی به دنبال نیروهای متخصص و کاربلد بودند تا مدیریت کارها را به صورت کاملا عملی و اجرایی به دست بگیرند. شاید بتوان گفت اولین مدرسه‌ای که مدرک کسب و کار ارشد را اعطا کرد، مدرسه تاک در سال 1900 میلادی بود. بعد از آن دانشگاه هاروارد بود که در سال 1908 اولین دوره‌های مدیریت کسب و کار را تاسیس کرد که با این وجود چندان مورد استقبال قرار نگرفت. سال‌ها بعد، یعنی تقریبا در دهه سی میلادی که اکثریت کارها صنعتی و مدرن شده بودند و به دلیل حجم بالا و نیاز مبرم به مدیریت منسجم، وجود رشته MBA بیش از دهه‌های گذشته احساس می‌شد.
به همین جهت، مدارس کسب و کار (رشته MBA) به صورت کاملا مستقل از رشته دانشگاهی حضور پیدا کرد و متقاضیان برای کسب دانش این رشته افزایش یافت.
این رشته در ایران با نام و عنوان‌های مختلفی چون مدیریت بازرگانی یا مدیریت اجرایی شناخته شده است، در حالی که تفاوت‌های زیادی با رشته‌های نامبرده دارد. جذابیت و کاربرد این رشته در ایران از سال 1378 بیش از گذشته خود را نشان داد، آن هم زمانی که دانشگاه صنعتی شریف دانشکده مدیریت و اقتصاد را تاسیس کرد و به دنبال آن رشته مدیریت کسب و کار (MBA) جزو رشته‌های اصلی آن مورد توجه واقع شد.
مدیریت کسب و کار MBA چیست؟
رسیدن به توسعه در هر زمینه شغلی و اقتصادی بدون در نظر گرفتن مدیریت برنامه‌های پیش رو و ضروری امکان پذیر نیست. جهت افزایش کیفیت زندگی و ارتقا استانداردهای موجود، باید در همه سازمان‌ها اعم از اقتصادی و اجتماعی، برنامه با کیفیت و اثربخش موجود باشد. وقتی برنامه‌ریزی مدیریتی را در اولویت قرار دهیم، می‌توانیم بهره‌برداری درستی داشته باشیم، از استعدادها به درستی استفاده کنیم و ظرفیت‌های مربوط به منابع طبیعی و فرصت‌ها را جهت تولید و ارائه خدمات بیشتر، به درستی به خدمت بگیریم.
بنابراین مدیریت کسب و کار (MBA) برای رسیدن به این اهداف می‌تواند، نقشه‌های زیادی را عملی کند. این نوع مدیریت، دانش را به مهارت و اقدامات عملی تبدیل می‌کند. در مجموع MBA یک نوع مدیریت کاربردی و اثرگذار است برای مدیران یا افرادی که قصد دارند کسب و کار خود را بهبود داده و اهداف کسب و کار آن‌ها برای دیگران اثربخش واقع شود.
مدرک مدیریت کسب و کار یا MBA، معادل مدرک کارشناسی ارشد می‌باشد که برای افراد در سنین مختلف با مدارک متفاوت تحصیلی امکان‌پذیر است چرا که پایه و اساس آن بر مدیریت کار و امور مالی است. این موضوع برای کسانی که مشغول تجارت و کسب و کارهای پربازده هستند اما وقت کافی برای ادامه تحصیل ندارند یا کسانی که تحصیلات خود را به اتمام رسانده‌اند اما در حرفه خود مدیریت صحیحی ندارند، بسیار موثر خواهد بود.
در یک کلام، مدیریت کسب و کار یا MBA منحصرا مربوط به مدیران یا افرادی که مدیریت خوانده‌اند نیست، ممکن است فردی مهندسی عمران خوانده باشد اما برای مدیریت بهتر پروژه‌ها لازم به طی کردن دوره‌های این رشته باشد.
گرایش‌های رشته مدیریت کسب و کار (MBA)
این رشته گرایش‌های متنوعی دارد که عبارت‌اند از:
- گرایش مالی
- گرایش بازاریابی
- گرایش فناوری اطلاعات
- گرایش تجارت بین‌الملل
- گرایش مدیریت پروژه
- گرایش استراتژی
1- گرایش مالی MBA
این نوع مدیریت کسب و کار (MBA) بر پایه حسابداری و امور مالی مثل سرمایه و پول متمرکز است. با گذراندن این دوره می‌توان برای مشاغلی چون بانک‌ها یا به عنوان مشاوره مالی در موسسات مالی اقدام کرد.
2- گرایش بازاریابی MBA
این گرایش شاید از محبوب‌ترین و البته پرکاربردترین گرایش رشته مدیریت کسب و کار یا MBA باشد، چرا که مسیر پیشرفت شغلی را در عرصه‌های گوناگون بین‌المللی فراهم می‌کند و برای کسانی که قصد دارند کسب و کار خود را ارتقا دهند، این گرایش موثر خواهد بود. یعنی در این دوره، مهارت و دانش در کنار هم هستند تا بازار تبلیغات، نوع و هدف از بازاریابی، اطلاعات مختص به روابط عمومی را به درستی شناخته و فرا بگیریم.
3- گرایش فناوری اطلاعات
فناوری اطلاعات برای عصری که بازار فروشش به تکنولوژی وابسته است، بسیار ضروری است. البته شاید تعداد علاقه‌مندان به این رشته نسبت به گرایش بازاریابی کمتر باشد اما با فراگیری این گرایش، مدیران قادر خواهند بود پروژه‌های کاری خود را با برنامه‌ای مدون همراه با استراتژی مخصوص بازار، توام با تکنولوژی، برنامه‌ریزی کرده و سود خوبی را حاصل کنند.
4- گرایش تجارت بین‌الملل
گرایش تجارت بین‌الملل معمولا برای شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ حیاتی است. تجارت بین‌الملل برای ورود به بازارهای بین‌المللی و گفتمان چند فرهنگی اهمیت بسیاری دارد؛ البته در کنار این نوع گرایش، یادگیری زبان انگلیسی نیز ضروری است.
5- گرایش مدیریت پروژه
همانطور که از اسمش پیداست، با فراگیری دانش و مهارت، در انتها می‌توانید مدیریت پروژه‌ها را در دست گرفته و آن‌ها را به سودآوری برسانید.
6- گرایش استراتژی
این نوع گرایش هم برای مدیریت اصولی پروژه‌ها بسیار حائز اهمیت است. در این دوره با فراگیری چند نوع استراتژی مهم مثل:
- تفکر استراتژیک
- برنامه‌ریزی استراتژیک
- رهبری استراتژیک
- مدیریت استراتژیک
بر مدیریت اصولی مسلط می‌شوند تا کارآفرینی سازمانی و مدیریت تحول سازمانی را بر عهده گرفته و به نتایج خوب دست پیدا کنند.
انواع دوره‌های مدیریت کسب و کار (MBA)
دوره‌های برگزاری مدیریت کسب و کار یا MBA به سه صورت برگزار می‌شود که به شرح زیر هستند:
1- دوره تمام وقت
این دوره معمولا مختص دانشگاه‌ها می‌باشد که با گذراندن دو سال پیاپی، سرفصل‌های مهم رشته مدیریت کسب و کار (MBA) را آموزش می‌دهند. مجموع ساعات آموزش در این دوره چیزی حدود 600 ساعت می‌باشد که البته برخی از دانشگاه‌های معتبر قبل از پذیرش دانشجو یک مصاحبه علمی به عمل می‌آورند و در انتها بعد از گذراندن این دوره 2 ساله، مدرک کارشناسی ارشد را ارائه می‌دهند.
2- دوره نیمه وقت
این دوره معمولا توسط موسسات آموزشی برگزار می‌شود که نیمه وقت است یعنی معمولا در آخر هفته؛ برای افرادی که مشغول به کار هستند و در طول هفته زمان کافی ندارند. تکمیل این دوره معمولا بیش از دو سال طول می‌کشد.
3- دوره آنلاین یا مجازی
این دوره خارج از فضای حضوری برگزار می‌شود؛ یعنی به صورت آنلاین! برخی از موسسات و دانشگاه‌های معتبر دنیا اقدام به ارائه این روش کرده‌اند تا افراد از نقاط مختلف بتوانند به راحتی در این دوره‌ها شرکت نمایند.
مدیریت کسب و کار (MBA) در دانشگاه بهتر است یا در موسسات؟
برخی گمان می‌کنند که برای گرفتن مدرک MBA باید حتما به دانشگاه بروند، اما این موضوع صرفا برای دانشجویانی که قصد دارند با یک مدرک علمی – دانشگاهی این دوره را پشت سر بگذارند، مناسب خواهد بود.
باید در نظر داشت که متاسفانه برخی از دانشگاه‌ها همچنان به روش‌های قدیمی تولید علم بسنده کرده؛ به طوریکه دروسی مانند MBA بیشتر به صورت چند سر فصل تئوری‌وار ارائه می‌شوند؛ بنابراین گنجاندن دروس عملی و تئوری با هم به گونه‌ای که روش کار بسیاری از مدیران و محققان و همچنین نتایج آزمون و خطای آن‌ها ارائه شود، موجود نیست.
البته این موضوع برای همه دانشگاه‌ها صادق نیست، بلکه برخی از اساتید با آگاهی به علم روز و فعالیت در بازارهای اقتصادی، سرفصل‌های مهمی را در دانشگاه‌ها ارائه می‌دهند. بنابراین باید دانشگاه مورد نظر را به درستی انتخاب کرد.
از طرفی موسسات بسیار زیادی هستند که اقدام به برگزاری دوره‌های مدیریت کسب و کار MBA کرده‌اند. مساله مهم در مورد این موسسات، شک و تردید درباره اعتبار مدرک پایان دوره است؛ به همین جهت باید موسساتی را برای تحصیل در این زمینه انتخاب کنید که مورد تایید وزرات علوم، تحقیقات و فناوری باشند (مدرک پایان دوره باید مهر وزارت علوم را داشته باشد). این دوره‌ها بیشتر مخصوص افرادی است که مدرک دانشگاهی برای آن‌ها چندان مهم نیست و یا مدیر شرکت، مدیر سازمان و یا یک بازاریاب هستند که قصد دارند بازار کار و سرمایه را به درستی شناخته، نحوه جذب مشتری و برخورد با کارمندان را فراگرفته و بسیاری از نکات مهمی که در سودآوری و رشد شغلی موثر خواهند بود را بیاموزند.
مهارتهای لازم برای کسب مدرک MBA
بهتر است این دیدگاه غلط را از ذهن خود دور کنید که تنها گرفتن مدرک کسب و کار (MBA) می‌تواند تضمین کننده آینده ای روشن با کسب و کاری پرسود باشد.
این رشته وابسته به چند مهارت مهم است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
رهبری قدرتمند می‌خواهد
به عنوان کسی که مدیریت کسب و کار را بر عهده گرفته‌اید، باید قدرتمند باشید؛ اما چگونه؟
باید به تیپ شخصیتی افراد، روانشناسی و جامعه شناسی جهت شناخت نیاز جامعه و درخواست‌های مشتریان آگاهی کامل داشته باشید. داشتن اعتماد به نفس و عزت نفس هم از مهم‌ترین الزامات مربوط به رهبری است.
قدرت کلام و فن بیان می‌خواهد
بهتر است حتما دوره‌های فن بیان را شرکت کنید. بخش اعظمی از اطلاعات شما با بیان کردن و صحبت انتقال می‌یابد. بیان شما فقط شامل زبان نیست بلکه زبان بدن را هم لحاظ می‌شود. در دوره‌های فن بیان به صورت کامل بر روی مواردی مثل اعتماد به نفس، بادی لنگوویج، نوع کلام و فن بیان کار می‌شود.
تسلط به زبان انگلیسی می‌خواهد
اگر قصد شما صعود به قله‌های بالاتر بوده و عقد قراردادهای بین‌المللی در نقشه راه سازمانتان قرار دارد، نمی‌توانید بدون مهارت زبان به این هدف دست یابید.
شخصیت جمع طلب می‌خواهد
آیا یک فرد منزوی می‌تواند مدیر خوبی باشد؟
شما باید هر روز و هر هفته جلسات تیمی تشکیل دهید، اتاق فکر راه بیندازید، صحبت کنید، نظر بخواهید. در واقع کار شما همیشه با گروه (گروهی) است؛ پس باید روحیه کار تیمی و جمعی داشته باشید.
مهارت حل مسئله می‌خواهد
در حین کار بارها دچار مشکلات اقتصادی، پولی، قراردادی و بحث‌های کاری خواهید شد. باید تفکر حل مسئله و برخورد با استراتژی‌های حل مشکلات را داشته باشید.
بازار کار MBA و میزان حقوق دریافتی
دقت داشته باشید که صرفا گرفتن مدرک MBA دلیل بر این نیست که حتما باید حقوق بالایی دریافت کنید یا آینده کاری خوبی داشته باشید. موفقیت در این رشته هم به مانند سایر رشته‌ها، منوط به داشتن مهارتهای زیادی است که در بخش‌های قبلی ذکر کردیم. در واقع این مهارت‌ها هستند که می‌توانند آینده شغلی را بسازند؛ اما در مجموع اگر دانش و مهارتهای خود را ترکیب کنید، به عنوان مدیر یک شرکت یا سازمان و یا حتی کسی که کسب و کار سنتی دارد، توانایی ارتقا و رسیدن به مراتب بالاتر یا قراردادهای بین‌المللی را خواهید داشت.
میزان حقوق برای این شغل (رشته) ثابت نیست؛ بلکه بسته به نوع شرکت، نوع کسب و کار و میزان توانایی شما بسیار متفاوت خواهد بود.
